Yasamal rayonu — Bakıda rayon. Səbail, Qaradağ, Binəqədi və Nəsimi rayonları ilə həmsərhəddir. Yasamal rayon Bakı şəhərinin qərb hissəsini təşkil edir. Keçmiş adı Oktyabr rayonu olmuşdur. Oykonim ərazidəki Yasamal dərəsinin adı ilə adlandırılmışdır.
Bakı şəhərinin mərkəzi rayonlarından biri olan Yasamal rayonu inzibati ərazi vahidi kimi 1932-ci ildə yaradılmışdır, rayon cənubdan Səbail (3 km), qərbdən Qaradağ (3,2 km), şimaldan Binəqədi (2,8 km) və şərqdən Nəsimi (5 km) rayonları ilə həmsərhəddir. Rayonun ərazisi 16,22 kv.km-dir.
Rayon ərazisindən — cənubdan “Qurd qapısı”ndan və Badamdar qəsəbəsindən keçərək Bakı-Qazax və Bakı-Astara, qərbdən — Yeni Yasamal massivindən keçərək Bakı dairəvi yol vasitəsilə Bakı-Qazax, Bakı-Astara və Bakı-Yalama, şimaldan — Biləcəri enişi vasitəsi ilə Bakı-Qazax və Bakı-Yalama magistrallarına çıxış vardır.
Rayon əhalisinin sayı 245 900 nəfərdir. Rayon ərazisində 11 işğal olunmuş rayondan məcburi köçkünlər yaşayır. Bunlardan 5497 ailə — 20 550 nəfər məcburi köçkün bu günədək rayon İcra Hakimiyyətində qeydiyyatdan keçmişdir:
Qeydiyyatda olan rayon əhalisinin sıxlığı 1 kv.km-ə 15 160 nəfər düşür. Rayon əhalisinin 118 776 nəfərini, yəni 48.5 faizini kişilər, 126 124 nəfərini, 51.5 faizini qadınlar təşkil edir.
Rayon ərazisində 8 ali təhsil müəssisəsi, 5 orta ixtisas təhsil müəssisəsi, 4 musiqi məktəbi, 30 uşaq bağçası-körpələr evi, 28 orta ümumtəhsil məktəbi (lisey, gimnaziya) fəaliyyət göstərir ki, burada işləyən müəllimlərin sayı 3076 nəfər, şagirdlərin sayı isə 29 643 nəfərdir.
Metropolitenin “Nizami”, “Elmlər Akademiyası”, “İnşaatçılar” və “20 Yanvar “ metro stansiyaları rayon ərazisindədir.
Rayonun seçkili yerli özünüidarəetmə orqanı Yasamal bələdiyyəsidir.
Rayon ərazisində Azərbaycan Respublikasının seçkili orqanlarına seçkilər üzrə üç seçki dairəsi — 15 saylı Yasamal I seçki dairəsi, 16 saylı Yasamal II seçki dairəsi, 17 saylı Yasamal III seçki dairəsi və bir müştərək — 12 saylı Qaradağ-Binəqədi-Yasamal seçki dairəsi formalaşdırılmışdır.
Tarixi
1932-ci ildə yaradılmış Oktyabr rayonu 29 aprel 1992-ci ildə Yasamal rayonu adlandırılmışdır.
Əhalisi
Bakı şəhəri Yasamal rayonunun əhalisi 01.01.2018-ci il tarixə rəsmi qeydiyyatda 246 300 nəfərdir. Bundan başqa rayonda Dağlıq Qarabağ və digər işğal olunmuş ərazilərdən 5497 ailə (20 550 nəfər) müvəqqəti məskunlaşmışdır. Əhalinin yaş tərkibi:
- 0 — 4 yaş — 20 900 nəfər;
- 5 — 14 yaş — 26 302 nəfər;
- 15 — 29 yaş — 60 507 nəfər;
- 30 — 64 yaş — 121 389 nəfər;
- 65 yaşdan yuxarı — 20 117 nəfər.
Rayonun məşğul əhalisinin sayı — 133 840 nəfər; Əmək qabiliyyətli əhalinin sayı — 144 863 nəfərdir.
Rayonun iqtisadiyyatı
Bakı şəhərinin mərkəzi rayonlarından biri olan Yasamal rayonunun ərazisi 16,22 kv.km, əhalisi 246 300 nəfərdir. Rayon ərazisində 20 550 nəfər məcburi köçkün yaşayır. Yasamal rayonunda Müdafiə Sənayesi Nazirliyinə tabe olan “Alov” və “Azon” zavodları, “Azərsuvenir” MMC daxil olmaqla 152 sənaye müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Rayonda ümumi sayı 9153 ədəd olan müxtəlif kateqoriyalı təsərrüfat obyektləri fəaliyyət göstərir ki, bu təsərrüfat obyektlərində də 100 382 nəfər fəhlə və qulluqçu işləyir. Bu müəssisələrdə orta aylıq əməkhaqqı 622,7 manat olmuşdur. 2017-ci ildə Yasamal rayonunun makroiqtisadi göstəriciləri aşağıdakı kimi olmuşdur:
- Sənaye məhsulunun ümumi həcmi 353,421 mln. manat,
- Əsas kapitala yönəldililən investisiyalar 299,604 mln. manat,
- Əsas kapitala yönəldilən ümumi investisiyadan tikinti-quraşdırma işləri 240,059 mln. manat,
- Öz gücləri ilə yerinə yetirilən podrat işlərin həcmi 603,872 mln. manat.
- Nəqliyyat sektorunda xidmətlərin həcmi 2432,532 mln. manat.
- İnformasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi 659,695 mln. manat.
- Parakəndə ticarət dövriyyəsi 2665,674 mln. manat
- Əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlər 1235,517 mln. manat.
- Bir işçiyə hesablanmış orta aylıq əmək haqqı 655,1 manat
2018-ci ilin yanvar ayının 1-nə olan məlumata görə Yasamal Telefon Qovşağının ümumi nömrə tutumu 179 832 ədəd, əhalinin istifadəsində olan nömrələrin sayı 152 888 ədəddir.
Mədəniyyət
Yasamal rayonu Bakının ən sıx məskunlaşılmış rayonu olması səbəbilə, buranın mədəniyyəti özəldir.
Mədəniyyət mərkəzləri
- A.M.Şərifzadə adına Mədəniyyət Mərkəzi
- İ.Əbilov adına Mədəniyyət Mərkəzi
- Azərbaycan Dövlət Uşaq Filarmoniyası
- Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı
- C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası
Muzeylər və ev muzeyləri
- C.Cabbarlının ev muzeyi
- Ü.Hacıbəyovun ev muzeyi
- C.Məmmədquluzadənin ev muzeyi
- L və M Rastropoviçlərin ev muzeyi
Kitabxanalar
- M.Ş.Vazeh adına kitabxana
- Filial № 1 Ə.Vahid adına kitabxana-muzey
- Filial № 2 A.Şaiq adına uşaq kitabxanası
- Filial № 3 Musabəyov adına kütləvi kitabxana
- Filial № 4 X.Natəvan adına kitabxana
- C.Cabbarlı adına Respublika gənclər kitabxanası
Musiqi məktəbləri
- Vaqif Mustafazadə adına 2 saylı incəsənət məktəbi
- Əhməd Bakıxanov adına 6 saylı uşaq musiqi məktəbi
- Niyazi adına 22 saylı uşaq musiqi məktəbi
- Kövkab Səfərəliyeva adına 16 saylı musiqi məktəbi
- Füzuli rayon Aybasanlı uşaq musiqi məktəbi
Səhiyyə
- 3 saylı şəhər poliklinikası
- 16 saylı şəhər poliklinikası
- 19 saylı şəhər poliklinikası
- 30 saylı şəhər poliklinikası
- 39 saylı şəhər poliklinikası
- 1 saylı Tələbə Poliklinikası
- 2 saylı qadın məsləhətxanası
- 2 saylı uşaq stomatoloji poliklinikası
- 5 saylı uşaq poliklinikası
- 10 saylı uşaq poliklinikası
- 13 saylı uşaq poliklinikası
- Akademik M.Ə.Qasımov adına Respublika Klinik Xəstəxanası
- Mərkəzi dənizçilər xəstəxanası
- Respublika Uşaq xəstəxanası
- Uşaq Nevroloji xəstəxanası
- Milli Onkoloji Mərkəz
- Topçubaşov adına Elmi Cərrahiyə Mərkəzi
- Respublika ictimai səhiyyə və islahatlar mərkəzi
- V.Axundov adına Milli Elmi Tədqiqat Tibbi Profilaktika İnstitutu
- Narkoloji dispanser
- Dəri-Zöhrəvi
Milli Elmlər Akademiyasının institutları
- Fizika institutu
- İdarəetmə Sistemləri institutu
- Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat institutu
- Nəsimi adına Dilçilik institutu
- Riyaziyyat və mexanika institutu
- Memarlıq və İncəsənət institutu
- Radiasiya problemləri institutu
- Kataliz və qeyri-üzvi kimya institutu
- Geologiya və Geofizika institutu
- Həsən Əliyev adına Coğrafiya institutu
- Torpaqşünaslıq və aqrokimya institutu
- Arxeologiya və Etnoqrafiya institutu
- A.İ.Qarayev adına Fiziologiya institutu
- Tarix institutu
- Şərqşünaslıq institutu
- Fəlsəfə institutu
- İqtisadiyyat institutu
Orta ixtisas təhsili məktəbləri
- Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Kolleci
- 1 saylı Bakı Tibb Kolleci
- 2 saylı Bakı Baza Tibb Kolleci
- Bakı Dövlət Rabitə və Nəqliyyat Kolleci
- İnşaat Kolleci
Ümumtəhsil məktəbləri
- Ş.Əfəndizadə adına 13 saylı tam orta məktəb
- M.Müşfiq adına 18 saylı tam orta məktəb
- A.Hüseynzadə adına 20 saylı tam orta məktəb
- E.Məmmədov adına 21 saylı tam orta məktəb
- A.Ağaverdiyev adına 31 saylı tam orta məktəb
- A.Məmmədov adına 38 saylı tam orta məktəb
- M.Cuvarlinski adına 52 saylı tam orta məktəb
- 53 saylı tam orta məktəb
- P.Nəzərov adına 60 saylı tam orta məktəb
- F.Rzayev adına 150 saylı tam orta məktəb
- M.İbrahimov adına 153 saylı tam orta məktəb
- 158 saylı tam orta məktəb
- İ.İbrahimov adına 167 saylı tam orta məktəb
- N.Tusi adına 173 saylı tam orta məktəb
- H.Aslanov adına 175 saylı tam orta məktəb
- 176 saylı tam orta məktəb
- T.Abbasov adına 225 saylı tam orta məktəb
- 286 saylı tam orta məktəb
- 308 saylı tam orta məktəb
- Bakı Avropa liseyi
- Respublika Fizika, Riyaziyyat və İnformatika Təmayüllü Lisey
- Respublika İncəsənət Gimnaziyası
- Akademik Zərifə Əliyeva adına lisey
- BDU-nun nəzdində “Gənc istedadlar” liseyi
- Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti nəzdində fizika-riyaziyyat təmayüllü lisey
- Avropa Azərbaycan məktəbi
Məktəbdənkənar təlim tərbiyə müəssisəsi
- 4 nömrəli Uşaq İnkişaf Mərkəzi
Köçkün tam orta məktəbləri
- Ağdam rayon 88 saylı tam orta məktəb
- Füzuli rayon 4 saylı tam orta məktəb
- Füzuli rayon 47 saylı tam orta məktəb
- Cəbrayıl rayon Dirili Qurbani adına Soltanlı kənd tam orta məktəbi
- Laçın rayon 19 saylı tam orta məktəb
- Laçın rayon 34 saylı tam orta məktəb
- Laçın rayon 35 saylı tam orta məktəb
- Şuşa şəhər 1 saylı tam orta məktəb
- Zəngilan rayon 21 saylı tam orta məktəb
Rayon deputatları
Milli Qəhrəmanlar
20 Yanvar Şəhidləri
| Sıra Sayı | Soyadı, adı, atasının adı | Doğulduğu tarix |
|---|---|---|
| 1 | Bünyadzadə Ülvi Yusif oğlu | 23.09.1969 |
| 2 | Mirzəyev Azad Əliheydər oğlu | 22.01.1961 |
| 3 | Allahverdiyev İlham Əjdər oğlu | 12.06.1962 |
| 4 | Allahverdiyeva Fərizə Coban qızı | 11.08.1970 |
| 5 | Əliyev Namiq Kamil oğlu | 14.07.1965 |
| 6 | Məmmədov Eldar Zeynal oğlu | 13.05.1966 |
| 7 | Babayev Fuad Yavər oğlu | 14.08.1967 |
| 8 | Əliyev Xəlqani Yusif oğlu | 13.08.1969 |
| 9 | Qarayev İlqar Əli oğlu | 10.09.1960 |
| 10 | Ələkbərov Azər Nəsib oğlu | 09.08.1967 |
| 11 | Baxşəliyev Elçin Mirzə oğlu | 12.02.1965 |
| 12 | Salahov Şərafətdin Müzəffər oğlu | 11.09.1963 |
| 13 | Abbasova Fəridə Nəriman qızı | 14.02.1952 |
| 14 | Qocamanov Əliyusif Bilal oğlu | 01.06.1933 |
| 15 | Mursaqulov İsmayıl Həsən oğlu | 13.11.1939 |
| 16 | Əliyev Zəbulla Xeyrulla oğlu | 06.03.1946 |
| 17 | Ağaverdiyev Aslan Əlikram oğlu | 24.08.1952 |
| 18 | Cavanşirov İlkin Zülfüqar oğlu | 28.08.1933 |
| 19 | Səfərov Bəfadar Ağamirzə oğlu | 08.03.1923 |
| 20 | Qəniyev Mirzə Rzabala oğlu | 26.01.1958 |
| 21 | Həsənov Müzəffər Qəzənfər oğlu | 05.02.1939 |
| 22 | Məmmədov Səxavət Heydərəli oğlu | 02.04.1958 |
| 23 | Muxtarov Rasim Mustafa oğlu | 10.07.1955 |
| 24 | Yusifov Oleq Kərim oğlu | 28.03.1944 |
| 25 | Hüseynov Nizami Polad oğlu | 01.04.1967 |
| 26 | Allahverdiyev Nəriman Əmrah oğlu | 11.10.1939 |
| 27 | Meeroviç Jan Maksoviç | 02.12.1955 |
| 28 | Xalıqov Gündüz Canmirzə oğlu | 15.03.1949 |
| 29 | İbrahimov İlqar Rəşid oğlu | 13.10.1976 |
| 30 | Həsənov Fuad Əvəz oğlu | 11.07.1971 |
| 31 | İsmayılov Cavad Yunus oğlu | 19.05.1962 |
| 32 | Gülüşov Hidayət Əliməmməd oğlu | 25.04.1958 |
| 33 | Məmmədov Fərman Süleyman oğlu | 20.04.1956 |
| 34 | Məmmədov İlham İslam oğlu | 1951 |
| 35 | İsmayılov Rövşən Mikayıl oğlu | 16.04.1960 |